Ongewenste omgangsvormen en PSA-beleid

 
PM Verzuim
17 aug 2022

Een veilige werkomgeving

Iedereen heeft recht op een veilige werkomgeving. Dit is omschreven in de Arbowet.

In een veilige werkomgeving ga je op een respectvolle en integere manier met elkaar om. Ongewenst gedrag, rechtstreeks, indirect of via sociale media, past niet in een veilige werkomgeving. Een werknemer kan langdurig verzuimen als gevolg van een te hoge (ervaren) werkdruk of door ongewenst gedrag. Het zijn volgens de Arbowet allemaal vormen van psychosociale arbeidsbelasting (PSA).

Onder ongewenst gedrag verstaan we:

  • Agressie en geweld
  • Seksuele intimidatie
  • Pesten
  • Discriminatie
  • Onder druk zetten
  • Niet integer handelen

Ongewenste omgangsvormen

Een prettige werksfeer is cruciaal voor een gezond bedrijf. Het betekent onder meer dat mensen respectvol met elkaar omgaan. De gevolgen van ongewenste omgangsvormen zijn voor iedereen verschillend. Ze kunnen bijvoorbeeld stress veroorzaken, maar werknemers kunnen ook het gevoel krijgen dat ze hun zelfstandigheid kwijtraken. Ze kunnen zich onveilig gaan voelen. Ze zien er tegenop om naar hun werk te gaan, kunnen ziek worden of besluiten ‘vrijwillig’ van baan te veranderen.

PSA-beleid

De aanpak van ongewenst gedrag legt u vast in een wettelijk verplicht beleid op vlak van psychosociale arbeidsbelasting (PSA-beleid). Hierin staat:

  • U heeft (gezamenlijk) afspraken gemaakt over hoe u met elkaar omgaat: het protocol ongewenst gedrag. Juist doordat het een beladen onderwerp is, is het fijn hierover concrete afspraken en richtlijnen op papier te hebben staan.
  • Er is een vertrouwenspersoon bij wie uw werknemers terecht kunnen om dit soort moeilijke zaken te bespreken.
  • Het is voor iedereen binnen het bedrijf duidelijk dat ongewenst gedrag niet wordt geaccepteerd. De medewerkers zijn op de hoogte van de genoemde gedragsregels en weten wie de vertrouwenspersoon is.
  • Management en leidinggevenden geven het goede voorbeeld én ze weten wat er leeft onder de werknemers.
  • U heeft een (onafhankelijke) klachtencommissie, die u – na onderzoek – kan adviseren over formele klachten. Als werkgever bepaalt u vervolgens wat u met het advies doet.

 Aanpak en preventie van ongewenste omgangsvormen

Werknemers dragen zelf ook verantwoordelijkheid. U kunt ze betrekken bij het opstellen van goed PSA-beleid en samen het protocol ongewenst gedrag opstellen. In dit protocol legt u het beleid en de afspraken vast op het gebied van pesten en andere thema’s als seksuele intimidatie en agressie. Zo is voor iedereen duidelijk wat binnen uw organisatie wel en niet mag en kan. Een vertrouwenspersoon of een Arbeid & Organisatiedeskundige kan u adviseren bij het opstellen van het protocol ongewenste omgangsvormen.

Agressie en geweld

Met agressie op het werk bedoelen we dat collega’s of buitenstaanders zich agressief of gewelddadig gedragen naar werknemers die op dat moment hun werk doen. Denk bij buitenstaanders aan bijvoorbeeld klanten, patiënten, reizigers in het openbaar vervoer, of omstanders. Agressie valt net als seksuele intimidatie en discriminatie onder psychosociale arbeidsbelasting. Dit is al jaren een van de belangrijkste arbeidsrisico’s.

De cijfers van agressie op de werkvloer

Een op de vijf werknemers krijgt te maken met intimiderend gedrag. Hiermee is het de meest voorkomende vorm van ongewenst gedrag op het werk door externen. Niet alleen klanten en leveranciers maken zich er schuldig aan, ook collega’s en leidinggevenden kunnen zich agressief of intimiderend gedragen.

Maatschappelijk werkers hebben het vaakst te maken met intimidatie door klanten of patiënten. Ruim de helft van de maatschappelijk werkers maakt dit mee. Werknemers van politie en brandweer hebben het vaakst te maken met lichamelijk geweld door externen op hun werk: 47 procent. Dat meldt het CBS op basis van de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA), uitgevoerd door het CBS en TNO.

Een veilig en vertrouwd gevoel is belangrijk. Het heeft een direct, positief effect op de prestaties en het verzuim van werknemers. U kunt verzuim bijvoorbeeld voorkomen door uw werknemers beter te leren omgaan met agressie, vooral als het een vast onderdeel is van hun functie om klanten te woord te staan.

Verbaal, fysiek en psychisch geweld

Met agressie op het werk bedoelen we niet alleen verbaal geweld (uitschelden, beledigen) en fysiek geweld (schoppen, slaan, met een wapen dreigen). Het kan ook gaan om psychisch geweld: (de thuissituatie) bedreigen, intimideren of onder druk zetten. Ook het beschadigen van eigendommen valt onder agressie.

Verzuim door agressie

Gezondheidsklachten door fysieke agressie zijn eenvoudig te zien en begrijpen. Maar verbaal geweld op het werk is evengoed schadelijk én komt vaker voor dan fysieke agressie. Verbale en fysieke agressie kunnen allebei leiden tot psychische en andere gezondheidsklachten. Denk hierbij aan angstgevoelens, slaapproblemen of maagpijn. Klachten dus die ertoe kunnen leiden dat uw werknemer zich ziekmeldt.

Agressie voorkomen

Doet u als werkgever genoeg om uw werknemers te beschermen tegen agressie en geweld? Denkt u er bijvoorbeeld aan dat u als werkgever of leidinggevende een voorbeeldfunctie heeft?

Andere manieren om agressie en geweld zoveel mogelijk te voorkomen zijn:

  • een wettelijk verplicht PSA-beleid;
  • een veiligheidsbeleid (hiervoor kunt u eventueel terecht bij een veiligheidskundige);
  • een training om beter te leren omgaan met agressie voor uw medewerkers (dit is vooral zinvol voor medewerkers die te maken krijgen met agressie vanuit klanten van uw bedrijf).

Seksuele intimidatie

Wat is seksuele intimidatie?

Bij seksuele intimidatie op het werk gaat het niet alleen om fysiek contact. Het kan ook gaan over het stellen van intieme vragen, seksueel getinte opmerkingen, of het langdurig aanstaren van iemand. Wat formeler gezegd, is het elke vorm van seksuele toenadering, verzoeken om seksuele gunsten of ander seksueel getint gedrag (verbaal, non-verbaal of fysiek) in de werkomgeving, die het slachtoffer als ongewenst ervaart.

Seksuele intimidatie voorkomen

De meeste slachtoffers van seksuele intimidatie vinden het lastig hierover te praten. Als de situatie langer voortduurt zijn de gevolgen hiervan ernstiger. Het is belangrijk om de drempel om over seksuele intimidatie te praten zo laag mogelijk te maken. Hiervoor zijn uw PSA-beleid en het protocol ongewenst gedrag een goede houvast.

Pesten

Grappen maken met collega’s is goed voor de werksfeer. Een goede werksfeer maakt dat werknemer met plezier naar hun werk kunnen gaan. Maar als het maken van grappen stelselmatig ten koste gaat van iemand, is de lol er snel af. Er is dan sprake van pesten. Het slachtoffer (en zijn gezondheid) kan er ernstig onder leiden.

De cijfers van pesten

Uit enquêtes blijkt dat een op de tien werknemers te maken heeft met pestgedrag. Dit blijkt uit cijfers van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW). Voorbeelden van pestgedrag zijn: het laten uitvoeren van onzinnige taken, negeren en buitensluiten, imiteren en belachelijk maken, intimidatie en agressie, en roddelen. Het kan direct gericht zijn tegen de persoon, of meer achter iemands rug om gebeuren.

Volgens SZW heeft een op de vijf werknemers behoefte aan (aanvullende) maatregelen tegen ongewenst gedrag. Hieraan geven vooral grote bedrijven gehoor: acht op de tien bedrijven met honderd of meer werknemers neemt maatregelen tegen pesten. Van de mkb’ers met tien of minder werknemers neemt slechts twintig procent maatregelen.

De gevolgen van pesten voor werknemers

Werknemers die het mikpunt zijn van pesterijen, krijgen vaak minder zelfvertrouwen en komen in een sociaal isolement terecht. De persoonlijke waardigheid en mentale integriteit van werknemers raken beschadigd. Ze kunnen slaapproblemen ontwikkelen en de productiviteit gaat achteruit.

Uiteindelijk melden ze zich vaak ziek en kan de spanning ertoe leiden dat de werknemer uitvalt met klachten die passen bij een burn-out. Van de werknemers met burn-outklachten, heeft een groot aantal te maken met pestgedrag. Een werknemer met een burn-out is al snel 290 dagen niet volledig inzetbaar. Al met al kan pesten dus grote gevolgen hebben voor uw werknemer én uw bedrijf.

Discriminatie

We spreken van discriminatie als er sprake is van ongelijke behandeling of als iemand op basis van persoonlijke kenmerken wordt uitgesloten. Voorbeelden zijn ras, nationaliteit, geslacht, seksuele geaardheid, godsdienst, handicap, leeftijd of soort contract.

Dit zegt de wet over discriminate op de werkvloer

Volgens de wet mag er in werksituaties geen ongeoorloofd onderscheid worden gemaakt. Toch heeft meer dan de helft van alle discriminatieklachten die het College voor de Rechten van de Mens binnenkrijgt, te maken met de werkomgeving. Werkgevers zijn verplicht de risico’s van discriminatie op de werkvloer in kaart te brengen en zo nodig een plan te maken om het te voorkomen.

De gevolgen van discriminate op de werkvloer

De gevolgen van discriminatie en seksuele intimidatie zijn vergelijkbaar met die van pesten. Het maakt inbreuk op de waardigheid en integriteit van de werknemers en heeft gevolgen voor hun mentale welzijn. De werknemers kunnen slaapproblemen ontwikkelen en hun productiviteit gaat achteruit. Uiteindelijk melden ze zich ziek en kunnen ze zelfs arbeidsongeschikt raken. Het kan ook invloed hebben op de collega’s. Werkplezier en betrokkenheid kunnen afnemen. Het verzuim en verloop kunnen toenemen.

Perceptie slachtoffer leidend

Ongewenst gedrag kan bewust plaatsvinden, maar gedrag kan ook onbedoeld intimiderend overkomen op het slachtoffer.

Bij de perceptie van ongewenst gedrag gaat echter niet om de intentie van de dader, maar om hoe de ontvanger het ervaart. Wat de één onschuldig vindt, kan de ander als vervelend, vijandig, vernederend of intimiderend ervaren. Het is dan ook belangrijk om het slachtoffer altijd serieus te nemen in zijn ervaring. Een vertrouwenspersoon kan hierbij uitkomst bieden.

Heeft u te maken met ongewenste omgangsvormen of heeft u vragen over PSA-beleid, neem dan contact met ons op.